Itun horrek garrantzi handia izan du, Pirinioetako bailaretako protagonistetako biztanleen artean ez ezik, lurralde-testuinguru zabalagoetan ere.
Zegoen gatazka hura konpontzeko, hasiera batean, Biarnoko bizkonderriko (zehazki, Gaston bizkondea) eta Nafarroako erresumako (Karlos II .a) organo juridikoek esku hartu zuten. Batzuek eta besteek porrot egin zuten, eta azkenean gatazkan zeuden bi aldeek ansotarrei deitu zieten epaile gisa jardun zezaten. Horrela, 1375eko urriaren 16an, “Ansóko sei gizon onek”, Sancho Gracia alkatea buru zutela, epaia eman zuten, Ansóko San Pedro parrokia-elizako atariaren esparruan.
Ansotar arbitroek gutun publikoak eta erregeen, zaldunen, apezpikuen… bitartekotza-idazkiak kontsultatu zituzten, eta horrek erakusten du gatazka oso antzinatik zetorrela. Ansotanoen epaiak baretondarrak erronkariarrei ordaintzera behartzen zituen, aurrerantzean, eta urte bakoitzeko uztailaren 13an, “bi urteko hiru behi, ilaje eta kornaje berekoak eta inolako lesiorik gabeak”. Eskudirutan ordaintzeagatik ordezteko ahaleginak egin diren arren, etengabe bete den zerga da.
Gatazkak ekintza belikoak ahaztuta konpontzeko eta hitza arma gisa erabiltzeko moduaren adibidea da. Emandako hitza errespetatzea izan behar da bakea lortzeko argudiorik sendoena, bi aldeak ados jarri ondoren. Pirinioetako eremu honetan XIV. mendearen hasieran izandako gatazka larrien ondoren, 650 urtez tratatutakoa eta emandako hitza errespetatu izanak jarraitu beharreko adibide bat izan behar du. Eta are gehiago kontuan hartzen badugu mende hauetan guztietan Pirinioak integratzen diren nazioek gure lurraldean eragina zuten ekintzei aurre egin behar izan dietela.
2011n, Nafarroako Gobernuak Interes Kultural Immaterialeko Ondasun gisa aitortu zuen, eta Pirinioetako Lan Elkarteak Nazioarteko Intereseko Ondasun gisa.
Orain, urrats bat gehiago eman nahi dugu, eta nazioarteko erakundeen aurrean, hala nola UNESCOren aurrean, onartzeko eskatu. Gure eskaera oinarritzen dugu, Europan indarrean dagoen nazioarteko itunik zaharrena dela ez ezik, irudikatzen duena ere. Hitzaren eta elkartasunaren garaipena adierazten du indarkeriaren aurrean, eta hori jarraitu beharreko itsasargia da, batez ere gaur egungo uneetan, herrien arteko harremanetan indarkeria nagusi baita.
